متانول

متانول (Methanol)، که به‌عنوان الکل متیلیک یا الکل چوب نیز شناخته می‌شود، ساده‌ترین الکل موجود با فرمول شیمیایی CH3OHCH_3OHCH3​OH است. این ماده بی‌رنگ، فرار و قابل اشتعال است و به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی خود، در صنایع مختلف کاربرد دارد. با این حال، متانول یک ماده بسیار سمی است و نیاز به احتیاط زیادی در استفاده از آن دارد.

ویژگی‌های کلیدی:

1. فرمول شیمیایی: CH3OHCH_3OHCH3​OH.
2. شکل ظاهری: مایعی بی‌رنگ با بوی تند و خفیف شبیه الکل.
3. نقطه جوش: حدود ۶۴.۷ درجه سانتی‌گراد.
4. نقطه اشتعال: حدود ۱۱ درجه سانتی‌گراد (بسیار قابل اشتعال).
5. حلالیت: به‌خوبی در آب و بیشتر حلال‌های آلی حل می‌شود.
6. سمیت بالا: مصرف یا استنشاق بخارات آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
7. فراریت: به سرعت تبخیر می‌شود و در محیط پراکنده می‌شود.

کاربردهای اصلی:

1. در صنایع شیمیایی:
   • به‌عنوان ماده اولیه برای تولید فرمالدهید، اسید استیک و مشتقات آن‌ها.
   • در سنتز متیل‌ترشیاری‌بوتیل‌اتر (MTBE) برای افزودن به سوخت‌ها.
   • برای تولید دی‌متیل‌اتر (DME) به‌عنوان سوخت جایگزین.
2. به‌عنوان سوخت:
   • به‌عنوان سوخت جایگزین در موتورهای مخصوص متانول.
   • به‌عنوان یک منبع انرژی برای پیل‌های سوختی.
3. در صنایع دارویی:
   • در تولید داروها و ترکیبات شیمیایی دارویی.
4. به‌عنوان حلال:
   • در رنگ‌ها، لاک‌ها و جوهرهای چاپ.
5. در تولید پلاستیک و رزین‌ها:
   • به‌عنوان ماده اولیه در تولید انواع پلیمرها.
6. در آزمایشگاه‌ها:
   • به‌عنوان حلال برای استخراج و جداسازی مواد.
   • برای تمیز کردن ابزارهای آزمایشگاهی.

ایمنی و نکات احتیاطی:

خطرات برای سلامتی:

1. استنشاق بخارات:
   • ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی، سرگیجه و سردرد شود.
   • در موارد شدید، استنشاق بخارات می‌تواند به سیستم عصبی آسیب برساند.
2. تماس با پوست:
   • ممکن است باعث تحریک و خشکی پوست شود.
   • جذب پوستی می‌تواند منجر به مسمومیت شود.
3. تماس با چشم:
   • می‌تواند باعث سوزش و آسیب شدید شود.
4. بلعیدن:
   • بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به کوری دائمی، آسیب به سیستم عصبی یا مرگ شود.
5. سمیت بلندمدت:
   • تماس طولانی‌مدت با متانول ممکن است به سیستم عصبی مرکزی، کلیه‌ها و کبد آسیب برساند.

علائم مسمومیت با متانول:

• تهوع، استفراغ، درد شکمی.
• تاری دید، کاهش بینایی یا کوری.
• سردرد، سرگیجه و ضعف عمومی.
• در موارد شدیدتر، کما و مرگ.

اقدامات ایمنی:

1. محیط کاری مناسب:
   • استفاده از متانول در مکان‌هایی با تهویه مناسب.
   • اجتناب از تنفس بخارات متانول.
2. وسایل حفاظت فردی:
   • استفاده از دستکش مقاوم در برابر مواد شیمیایی.
   • استفاده از ماسک بخارات آلی و عینک ایمنی.
3. دور از منابع اشتعال:
   • متانول را در ظروف محکم و به دور از شعله، جرقه و گرما نگهداری کنید.
4. اقدامات در مواقع اضطراری:
   • در صورت استنشاق: فرد را به فضای باز منتقل کنید و در صورت بروز علائم مسمومیت، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
   • در صورت تماس با پوست: ناحیه را با آب و صابون شستشو دهید.
   • در صورت تماس با چشم: با آب فراوان شستشو داده و به پزشک مراجعه کنید.
   • در صورت بلعیدن: فوراً به پزشک مراجعه کنید و از ایجاد استفراغ خودداری کنید.

ذخیره‌سازی:

• متانول را در ظروف مقاوم و در مکانی خشک و خنک نگهداری کنید.
• از ذخیره‌سازی در نزدیکی مواد اکسیدکننده قوی، اسیدها یا بازهای قوی خودداری کنید.

نتیجه گیری:

متانول یک ماده شیمیایی پرکاربرد با مصارف گسترده در صنایع مختلف است. با این حال، به دلیل سمیت بالا و قابلیت اشتعال، استفاده از آن نیازمند رعایت نکات ایمنی دقیق است. آموزش صحیح کارکنان و استفاده از وسایل ایمنی می‌تواند از بروز خطرات جدی جلوگیری کند.